Każdego roku kilkaset osób ubiega się o patent jachtowego sternika morskiego. W miarę zbliżania się daty egzaminu końcowego, kandydaci coraz mniej myślą o tym, by nauczyć się żeglowania, a coraz bardziej przeraża ich widmo egzaminu. Lęk zwykle wynika z niewiedzy, więc zwykle uzyskanie wiedzy wystarczy, by lęk osłabić, a nawet pozbyć się go całkowicie. Co ciekawe, ani w podręcznikach żeglarskich ani w internecie na próżno szukać szczegółowych informacji o tym egzaminie, zwłaszcza napisanych przystępnym językiem, a nie urzędniczą nowomową.
Do czego potrzebny jest patent żeglarski?
Najkrócej rzecz ujmując, jest potrzebny do prowadzenia jachtu żaglowego. W Polsce wciąż funkcjonuje system państwowych uprawnień do prowadzenia jachtów żaglowych i motorowych. Bez uprawnień można tylko prowadzić tylko niektóre pojazdy wodne:
- jachty żaglowe o długości do 7,5 m
- łodzie motorowe o mocy silnika do 10 kW
- jednostki motorowe typu houseboat
- łodzie wiosłowe
- deski z żaglem
- SUP
W pozostałych przypadkach do prowadzenia jachtu potrzebny jest patent, czyli “wodne prawo jazdy”.
Jakie są patenty żeglarskie w Polsce?
System patentów żeglarskich reguluje Rozporządzenie Ministra Sportu z 9 kwietnia 2013 roku, które wprowadziło trzy patenty żeglarskie:
- żeglarz jachtowy
- jachtowy sternik morski
- kapitan jachtowy
Uzyskanie patentu żeglarza jachtowego i jachtowego sternika morskiego obwarowane jest zdaniem egzaminu praktycznego i teoretycznego, natomiast patent kapitana jachtowego uzyskuje się za staż, bez egzaminu, Durne prawo, ale prawo. Pardon: DURA LEX, SED LEX.
Już patent żeglarza daje prawo prowadzenia wszystkich jachtów na wodach śródlądowych, bez względu na wielkość kadłuba czy powierzchnię ożaglowania. Co więcej, żeglarz jachtowy może także prowadzić jachty żaglowe po morzu, ale z pewnymi ograniczeniami:
- o długoście nieprzekraczającej 12 m
- w porze dziennej
- po morskich wodach wewnętrznych i do 2 mil morskich od brzegu
Komu potrzebny jest patent sternika morskiego?
Każdemu, który ma ambicje samodzielnego prowadzenia jachtów morskich nie tylko małych, nie tylko przy brzegu i nie tylko w dzień.
W praktyce do egzaminu na ten patent przystępują bardziej doświadczeni żeglarze, którzy mają za sobą już kilka-kilkanascie rejsów morskich i chcą spróbować samodzielnego “kapitanowania”.
Kto może przystąpić do egzaminu?
Wspomniane wyżej Rozporządzenie Ministra (a raczej “Ministry” -jak sama o sobie mówiła-Muchy) stanowi, że do egzaminu na patent jachtowego sternika morskiego może przystąpić osoba, która:
- ukończyła 18 lat najpóźniej w dniu egzaminu
- legitymuje się stażem co najmniej 200 h w min. 2 rejsach morskich
Czy warunkiem przystąpienia do egzaminu na JSM jest posiadanie patentu żeglarza jachtowego?
A była o tym mowa? Nie, a skoro “nie”, to “nie”. Czyli można przystąpić do egzaminu na sternika morskiego bez patentu żeglarza. Przepisy co prawda pozwalają na to, ale zdrowy rozsądek jednak się buntuje. Jakże to przecież człek, który raz czy dwa pływał po morzu, sprzątał, gotował, chorował i czasem może nawet sterował, po ledwie tygodniowym kursie ma zostać kapitanem jachtu morskiego? Kursy sternika morskiego poprzedzające egzamin są zbyt krótkie i intensywne, by uczyć absolutnych podstaw żeglarstwa. I dlatego lepiej zapisać się na kurs żeglarza i zdobyć ten patent, nabrać doświadczenia a dopiero potem pomyśleć o kapitańskich szlifach.
Jak zdobyć staż potrzebny do egzaminu?
Absolutne minimum stażu to 200 h pływania po morzu. Mądre Rozporządzenie nie mówi jakie rejsy, jachty czy morza. W praktyce zalicza się pływanie jachtami żaglowymi (motorowymi formalnie też obleci) po wodach morskich. Czyli Zalew Szczeciński, Wiślany i Zatoka Gdańska również się liczą. Idealnie byłoby wypływać staż:
- różnymi jachtami
- w różnych warunkach
- z różnymi kapitanami
Jak jednak wiemy (przecież mamy już 18 lat) świat idealny nie istnieje. No może tylko w wyobraźni filozofa, fizyka albo finansów ministra – idealnie zrównoważony budżet.
Tak czy inaczej, w dniu egzaminu kandydat (i kandydatki też to dotyczy) powinien przedstawić opinie z co najmniej dwóch rejsów na min. 200 h pływania.
Czy koniecznie trzeba zapisać się na kurs przed egzaminem?
Formalnie nie jest to wymagane, ale chyba tylko bardzo bystre orły o nadprzyrodzonych właściwościach są w stanie przebrnąć przez egzaminacyjne sito bez wcześniejszego przeszkolenia. Z tego wynika, że niemal wszyscy kandydaci przed egzaminem biorą udział w kursie.
Kto prowadzi kursy na patent sternika morskiego?
Setki różnych firm i klubów, lepszych i gorszych, w kraju i zagranicą. Oczywiście przed zapisaniem się i wpłaceniem zaliczki rozsądnym będzie sprawdzenie organizatora. Polski Związek Żeglarski, wbrew dość powszechnym przekonaniom, prowadzi bardzo niewiele kursów sternika morskiego. Większość szkoleń organizują kluby, stowarzyszenia i prywatne firmy.
Jak zapisać się na egzamin sternika morskiego?
Każdy zainteresowany może się zarejestrować na egzamin przeprowadzany przez Polski Związek Żeglarski. W praktyce jednak takie egzaminy odbywają się rzadko i lepiej skorzystać z oferty szkoły żeglarstwa, która jest Podmiotem Upoważnionym przez Ministerstwo Sportu do przeprowadzania egzaminów. Tak, tak, Polski Związek Żeglarski stracił już dawno monopol na szkolenia i egzaminowanie żeglarzy, nad czym oczywiście bardzo ubolewa. Za to wielu żeglarzy odetchnęło z ulgą.
Organizator kursu informuje zwykle kandydatów jaki Podmiot Upoważniony przeprowadzi egzamin. Dodatkowe zgłoszenie nie jest na ogół w tej sytuacji potrzebne, ponieważ w praktyce lista kursantów jest jednocześnie listą kandydatów do egzaminu.
Jaki jest koszt przystąpienia do egzaminu na sternika morskiego?
Od wielu lat stawki nie zmieniły się i wynoszą;
- 350 zł osoby bez ulgi ustawowej
- 175 zł uczniowie i studenci do 26 roku za okazaniem ważnej legitymacji
Legitymacja studenta Uniwersytetu Trzeciego Wieku ani Karta Dużej Rodziny nie są honorowane, niestety. Jest jednak i dobra wiadomość – demonizowana wszem i wobec inflacja ma też i dobre oblicze – realna wysokość opłat egzaminacyjnych ciągle spada!
Jak wygląda egzamin na sternika morskiego?
Tryb i zakres egzaminu określa wspomniane już Rozporządzenie z 2013 roku. Egzamin składa się z dwóch części:
- teoretycznej
- praktycznej
Kolejność zależy od decyzji Przewodniczącego Komisji Egzaminacyjnej, ale zwykle egzamin zaczyna się od teorii. Sekretarz KE dokonuje czynności administracyjnych:
- sprawdza tożsamość kandydatów (dowód, paszport)
- pobiera opłaty egzaminacyjne
- uzupełnia dane do protokołu egzaminacyjnego
Następnie zaczyna się właściwy egzamin. Przewodniczący lub inny członek KE informuje kandydatów o zasadach egzaminu i rozdaje arkusze zadań. Dla dodania sobie należnej powagi, członkowie KE często raczą zabawiać kandydatów “żartami” w stylu: “Mamy najwyższy w kraju współczynnik oblewalności” albo “Przecież od razu widać, że ten egzamin długo nie potrwa”.
Test 75 pytań jednokrotnego wyboru powinien dotyczyć wyłącznie zagadnień uwzględnionych w ministerialnym rozporządzeniu. Zakres wymagań egzaminacyjnych potrzebnych do uzyskania patentu jachtowego sternika morskiego jest następujący:
- wiadomości o jachtach żaglowych
- silniki
- nawigacja
- locja
- przepisy
- meteorologia
- ratownictwo
- sygnalizacja i łączność
- planowanie rejsu
Warunkiem zaliczenia testu jest zdobycie co najmniej 65 punktów, czyli zdający nie może popełnić więcej niż 10 błędów.
Część teoretyczna egzaminu na sternika morskiego, to nie tylko test, ale także osobne zadanie z nawigacji. Najczęściej należy je rozwiązać na specjalnie przygotowanej mapce. Zadanie z nawigacji obejmuje zwykle:
- nanoszenie pozycji na mapę
- prowadzenie nakresu drogi
- określanie pozycji obserwowanej z namiarów
- nawigację czynną (zadany KD, obliczyć KK)
- nawigację bierną (podany KK, obliczyć KD)
Nawigacja na wodach pływowych może obejmować:
- obliczenie wysokości pływu w porcie zasadniczym (Standard Port)
- uwzględnienie prądu pływowego w nawigacji zliczeniowej
Zadanie musi być proste i jasno sformułowane, ponieważ na jego rozwiązanie kandydat ma niewiele czasu. Cały egzamin teoretyczny (test i nawigacja) nie może trwać dłużej niż 120 minut.
Jak wygląda praktyczny egzamin na jachtowego sternika morskiego?
Część praktyczna egzaminu obejmuje:
- kierowanie jachtem
- dowodzenie załogą
- pracę w charakterze członka załogi
Zadania wyznacza poszczególnym kandydatom Komisja Egzaminacyjna.
Manewry na żaglach:
- zwrot przez sztag
- zwrot przez rufę
- podejście/odejście do boi
- podejście/odejście do nabrzeża
- stawania w dryf
- manewr “Człowiek za burtą”
Manewry na silniku:
- podejście/odejście do nabrzeża
- kotwiczenie
- alarm “Człowiek za burtą”
- Wymagania ministerialne nie zawsze są jasne, więc KE może też wyznaczyć wykonanie takich zadań jak:
- refowanie żagli
- zacieśnianie cyrkulacji na żaglach i silniku
Warunkiem zdania egzaminu na sternika morskiego jest:
- zaliczenie testu (min. 65 punktów)
- poprawne rozwiązanie zadania z nawigacji
- prawidłowe wykonanie zadań na egzaminie praktycznym
Niezaliczenie testu, nierozwiązanie zadania z nawigacji albo niewykonannie zadania na egzaminie praktycznym oznacza wynik negatywny i konieczność powtórzenia całego egzaminu. Brzmi jak horror? Owszem, nikt nie lubi porażek, szczególnie własnych, dlatego trzeba się dobrze przygotować i zdać za pierwszym razem – tako rzecze Wujek Dobra Rada.
A co po egzaminie?
Po szczęśliwym zakończeniu całego egzaminu Komisja Egzaminacyjna wystawia imienne “Zaświadczenie o zdaniu egzaminu” opatrzone stosownymi pieczęciami i podpisami. Zdarza się, że po zakończeniu czynności administracyjnych odbywa się przyjęcie na cześć nowo promowanych sterników morskich, nierzadko z udziałem przedstawicieli KE, którzy są już przecież osobami całkowicie prywatnymi.
Po powrocie do domu i zdaniu (odpowiednio okrojonej) relacji z kursu pora już wystąpić do Polskiego Związku Żeglarskiego o wydanie patentu.
W tym celu należy wejść na stronę Polskiego Związku Żeglarskiego.
Następnie wygenerować i wypełnić wniosek o wydanie patentu jachtowego sternika morskiego.
Potem wniosek trzeba wydrukować, podpisać i zapakować do koperty wraz z załącznikami:
- zdjęcie 3,5 na 4,5 cm (nie może być skan)
- oryginały opinii z rejsów morskich potwierdzające staż 200 h (można przesłać kopie uwierzytelnione notarialnie)
- kopia dowodu opłaty za wydanie patentu (50 zł)
- kopia legitymacji szkolnej lub studenckiej dla osób korzystających z ulgi ustawowej 50% (opłata 25 zł)
Mam patent i co dalej?
Patent sternika morskiego uprawnia tylko do prowadzenia jachtów żaglowych. Aktualne przepisy pozwalają na uzyskanie dodatkowo patentu motorowodnego bez egzaminu. Ponadto jachty morskie wyposażone są w radiostacje VHF DSC. Do obsługi takiego radia potrzebna jest licencja radiooperatora. Dlatego świeżo upieczony sternik morski powinien:
- wystąpić do Polskiego Związku Motorowodnego i Narciarstwa Wodnego o wydanie patentu Motorowodnego Sternika Morskiego
- uzyskać w Urzędzie Komunikacji Elektronicznej (UKE) Świadectwo Operatora Łączności Bliskiego Zasięgu (Short Range Certificate)
Kursy na licencję radiooperatora SRC przygotowujące do państwowego egzaminu w Urzędzie Komunikacji Elektronicznej prowadzimy w całej Polsce -zapraszamy wszystkich zainteresowanych żeglarzy i motorowodniaków.
A potem trzeba jak najwięcej żeglować, nabierać doświadczenia i cieszyć się swobodą, jaką daje żeglowanie po morzu. Dawać też innym przykład, bo sternik morski to w praktyce kapitan, a kapitan to wzór dla załogi! Cóż, noblesse oblige!